विकसता विकसता......

तंत्रस्नेही अध्यापकत्व : ३                   अरुणाचल प्रदेशामधील विवेकानंद केंद्राच्या शाळांमधील समाजशास्त्र अध्यापन करणाऱ्या शिक्षकांच्या प्रशिक्षण वर्गासाठी जयरामपूरला गेलो होतो . प्रशिक्षण वर्गाच्या सुरुवातीला प्रशिक्षणार्थींची ओळख व्हावी म्हणून काही खेळ घेत होतो आणि त्या खेळात बाद होईल त्याने ‘ माझ्या लक्षात राहिलेले अध्यापक ’ या विषयावर त्याच्या शिक्षकांचे नाव सांगून ते का लक्षात राहिले   हे सांगायचे होते .   नव्यानेच विवेकानंद केंद्राच्या शाळेत अध्यापन करण्यास सुरुवात केलेल्या शिक्षिकेने   तिच्या एका विज्ञान शिक्षिकेचे नाव सांगितले आणि त्या शिक्षिका   का लक्षात राहिल्या तर त्यांनी वर्गात आम्हाला लोणचं खायला दिले होते , असे सांगितले .                   लोणचं खायला दिलं म्हणून शिक्षक लक्षात राहिले ? त्या शिक्षिकेला थोडे स्पष्टीकरण द्यायला सांगितले तेव्हा त्या म्हणाल्या ,   प्राथमिक शाळेपासून विज्ञानाच्या पुस्तकात संतुलित आहार , आहारातील पोषक घटक , पोषणमूल्ये , जीवनसत्त्वे याबद्दलची माहिती वेगवेगळ्या धड्यात अभ्यासाला होती . पण मला शिकवणाऱ्या बहुतेक शिक्षकांनी वर्गात आहारा

उपक्रम कुणाचा ? प्रदर्शन कुणाचे ...         B.Sc. करत असताना मधुकर बाचुलकर सरांचा स्लाईडशो आणि M.Sc. करताना एस. आर. यादव सर आणि टी. एम.  पाटील सर यांचे  स्लाईड-शो बघितल्यावर आपल्याकडे एस. एल. आर. कॅमेरा असावा आणि अशी फोटोग्राफी आपल्याला करता यावी अशी इच्छा मनात होती पण तेंव्हा ते शक्य नव्हते. पर्याय म्हणून कॅलेंडरवर प्रकाशित होणारी  वनस्पतींची छायाचित्रे गोळा करण्याचा छंद लागला.  पुढे या संग्रहात माझी आत्या माधुरी फाटक हिने गोळा केलेल्या छायाचित्रांची मोठी भर पडली. सुमारे दोनशे वनस्पतींची मोठ्या आकाराची पोस्टर्स गोळा झाली होती.          २००० साली ज्ञान प्रबोधिनी प्रशालेला एका स्पर्धेत सहभाग घेतल्याबद्दल एक छान मोठा काचफलक मिळाला होता. या काचफलकात दर आठवड्याला एका वनस्पतीचे पोस्टर आणि एक पानभर त्या वनस्पतीची माहिती लावायला सुरुवात केली. काही आठवड्याने काही विद्यार्थिनी यासाठी मदत करू लागल्या. त्यावेळी नववीच्या वर्गासाठी मी गटकार्याचे तास घेत होतो. पुढे त्या वर्गालातील विद्यार्थिनींच्या जोड्या करून त्यांना काचफलक व्यवस्थापनाचे जोडी कार्य दिले.  दोन-तीन महिने नियमित हा उपक्रम चा

तंत्रज्ञान स्नेही अध्यापकत्व : २                  विषयज्ञान , अध्यापनशास्त्राचे ज्ञान आणि तंत्रज्ञान या तीन विचार आणि कार्यक्षेत्रांचा  एकत्र विचार करणाऱ्या प्रतिमानाचा ( TPCK / TPACK :  Technological Pedagogical Content Knowledge; Mishra & Koehler, २००६ ) वापरून पाठ नियोजन करण्यापूर्वी या प्रतीमानाच्या आधारे अध्यापकाने कसा विचार करावा याबद्दलची मांडणी या भागात केली आहे.                हे प्रतिमान वापरून  अध्यापकाने काय पद्धतीने व कोणत्या टप्प्यांनी विचार करत जावे  हे शिकण्यासाठी एक आराखडा दे तो आहे. हा आराखडा पाठ नियोजा नापूर्वी भरावा. हा आराखडा भरताना अध्यापनाचा आशय, अध्ययन-अध्यापन प्रक्रिया आणि तंत्रज्ञानाचा वापर याबद्दल   जो विचार आणि चिकित्सा अध्यापकाने करणे अपेक्षित आहे ती होऊ शकेल.   आराखडा आराखडा विषय : इयत्ता : पाठ्य घटक : अध्यापनासाठी उपलब्ध तासिका : अध्यापनाची उद्दि ष्टे : १. २. ३. आता खालील आराखड्यात दिलेल्या सूचनांप्रमाणे सारशब्द ( Key words ) लिहा. १.     खालील चौकटींमध्ये अध्यापनाचा पाठ्यांश विचारात घेऊ