Skip to main content

तंत्रज्ञान स्नेही अध्यापकत्व : २


तंत्रज्ञान स्नेही अध्यापकत्व : २

                 विषयज्ञान , अध्यापनशास्त्राचे ज्ञान आणि तंत्रज्ञान या तीन विचार आणि कार्यक्षेत्रांचा  एकत्र विचार करणाऱ्या प्रतिमानाचा ( TPCK / TPACK :  Technological Pedagogical Content Knowledge; Mishra & Koehler,२००६ ) वापरून पाठ नियोजन करण्यापूर्वी या प्रतीमानाच्या आधारे अध्यापकाने कसा विचार करावा याबद्दलची मांडणी या भागात केली आहे. 



             हे प्रतिमान वापरून  अध्यापकाने काय पद्धतीने व कोणत्या टप्प्यांनी विचार करत जावे  हे शिकण्यासाठी एक आराखडा देतो आहे. हा आराखडा पाठ नियोजानापूर्वी भरावा. हा आराखडा भरताना अध्यापनाचा आशय, अध्ययन-अध्यापन प्रक्रिया आणि तंत्रज्ञानाचा वापर याबद्दल  जो विचार आणि चिकित्सा अध्यापकाने करणे अपेक्षित आहे ती होऊ शकेल. 


आराखडा
आराखडा
विषय :
इयत्ता :
पाठ्य घटक :
अध्यापनासाठी उपलब्ध तासिका :
अध्यापनाची उद्दिष्टे :
१.
२.
३.
आता खालील आराखड्यात दिलेल्या सूचनांप्रमाणे सारशब्द ( Key words ) लिहा.
१.    खालील चौकटींमध्ये अध्यापनाचा पाठ्यांश विचारात घेऊन सारशब्दांची यादी करा.
विषयाचे ज्ञान
: आशय
शिक्षणशास्त्राचे ज्ञान
: अध्ययन-अध्यापन पद्धती
तंत्रज्ञानाचे ज्ञान






२.    वरच्या चौकटीत लिहिलेले सारशब्द खालील चौकटींमध्ये निकषानुसार जोड्या जुळवून लिहा
शिक्षणशास्त्र आणि विषय ज्ञान सारशब्दांची जोडी

तंत्रज्ञान आणि विषय ज्ञान सारशब्दांची जोडी
तंत्रज्ञान आणि शिक्षणशास्त्र सारशब्दांची जोडी






३.    आपली अध्यापनाची उद्दिष्टे विचारात घेवून वरच्या चौकटीतील शब्दांची त्रिके तयार करा.
विषयज्ञान – शिक्षण शास्त्र – तंत्रज्ञानाची त्रिके





आता सराव करण्यासाठी एक नमुना आराखडा भरुया .
विचार करण्यासाठी चेतक म्हणून आराखड्यात काही शब्द दिले आहेत. त्या प्रकारचे संकल्पनेशी निगडीत शब्द आराखड्यात भरावेत.
आराखडा

आराखडा
विषय : जीवशास्त्र
इयत्ता : आठवी
पाठ्य घटक : मानवी हृदय : रचना व कार्य
अध्यापनासाठी उपलब्ध तासिका :
अध्यापनाची उद्दिष्टे :
१. मानवी हृदयाच्या रचनेचा परिचय होणे.
२. हृदयातील रक्त प्रवाहाच्या अभिसरणाची प्रक्रिया माहित होणे.
३. ................................................................................
४. ................................................................................
आता खालील आराखड्यात दिलेल्या सूचनांप्रमाणे सारशब्द ( Key words ) लिहा.

४.    खालील चौकटींमध्ये अध्यापनाचा पाठ्यांश विचारात घेऊन सारशब्दांची यादी करा.
विषयाचे ज्ञान
: आशय
शिक्षणशास्त्राचे ज्ञान
: अध्ययन-अध्यापन पद्धती
तंत्रज्ञानाचे ज्ञान
हृदयाचे स्थान, आकारहृदयाची  रचना, भागांची नावे
....................................
....................................
व्याख्यान पद्धती, स्पष्टीकरण , व्हिज्युअलायझेशन, चेतक प्रश्न, रेखांकन कौशल्य
....................................
....................................


छायाचित्र, आकृती, रेखाटन, अॅनिमेशन, चित्रपट्टिका  

....................................
....................................
५.    वरच्या चौकटीत लिहिलेले सारशब्द खालील चौकटींमध्ये निकषानुसार जोड्या जुळवून लिहा
शिक्षणशास्त्र आणि विषय ज्ञान सारशब्दांची जोडी

तंत्रज्ञान आणि विषय ज्ञान सारशब्दांची जोडी
तंत्रज्ञान आणि शिक्षणशास्त्र सारशब्दांची जोडी
रक्ताभिसरण : व्हिज्युअलायझेशन
....................................
....................................
अॅनिमेशन : रक्ताभिसरण

....................................
....................................

अॅनिमेशन : व्हिज्युअलायझेशन
....................................
....................................
६.    आपली अध्यापनाची उद्दिष्टे विचारात घेवून वरच्या चौकटीतील शब्दांची त्रिके तयार करा.
विषयज्ञान – शिक्षण शास्त्र – तंत्रज्ञानाची त्रिके
रक्ताभिसरण : व्हिज्युअलायझेशन : अॅनिमेशन
................................................................................
................................................................................


           या प्रमाणे पाठ्य घटकाचे विश्लेषण करून पाठ नियोजनाला सुरवात केल्यास अध्यापनात योग्य तंत्रज्ञानाचा सुयोग्य वापर करता येईल. 
अध्यापन उत्तम  होण्यासाठी  शैक्षणिक उद्दिष्टेआपल्या आणि आपल्या विद्यार्थ्यांच्या क्षमता यांचा विचार करून योग्य  तंत्रज्ञानाच्या साह्याने एखाद्या शैक्षणिक अनुभवाची योजना कशी करता येईल याचा विचार क्रमशः  करू या.
प्रशांत दिवेकर
ज्ञान प्रबोधिनी, पुणे

Comments

  1. उदाहरण दिल्यामुळे नेमके समजले. मी एका भाषणात याचा उल्लेख करीन.
    मात्र अध्यापक होणे खूप अवघड आहे असे वाटायला लागले.

    ReplyDelete
  2. खरंच फक्त उदाहरण आहे म्हणूनच समजले.

    ReplyDelete
  3. उदाहरणासह दिल्यामुळे समजणे सोपे झाले... प्रबोधिनीत यायचे समर्थ व्हावया... आता तर प्रबोधिनी आपल्या द्वारी! खरंच आभारी आहोत...

    ReplyDelete
  4. शिक्षक खर्या अर्थाने सम्रुध्द होण्याचा मार्ग. खूप छान

    ReplyDelete
  5. Khupach chhan samajawle udaharan gheun .
    Dhanywad

    ReplyDelete
  6. उदाहरण दिल्यामुळे अध्यापनात तंत्रज्ञानाचा वापर कसा करावा हे अधिक स्पष्ट झाले

    ReplyDelete
  7. आज online workshop मध्ये ऐकायला मिळाले आणि समजून घेता आले. खरच उदाहरण दिल्याने सोपे झाले आहे. 🙏

    ReplyDelete
  8. सर मी तंत्रज्ञान वापरून नेहमीच अध्यापन करत असते, मी या साठी काही animated video, image video ऑनलाईन quiz,बनवून माझ्या दैनंदिन अध्ययन अध्यापन मधे नेहमीच वापर करत असते.
    मात्र आता आपण दिलेल्या नोट्स व आराखडा पाहून निश्चितच माझ्या तंत्रज्ञान साहित्य निर्मितीत नाविन्यता व कल्पकता येईल व माझे विद्यार्थी अजून सृजनशील होतील कारण उठावदार व दर्जेदार असे डिजिटल साहित्य द्वारे अध्ययन अनुभव मिळाला तर माझ्या सोबत माझ्या विद्यार्थ्याची पण शैक्षणिक गुणवत्ता नक्कीच वाढेल.
    आपलें मना पासून आभार.

    ReplyDelete
  9. उदाहरण दिल्यामुळे समजण्यास सोपे झाले. या पद्धतीमुळे विद्यार्थ्यांची विविध विषयांची आवड वाढण्यास खूप मदत होईल.

    ReplyDelete

Post a Comment

Popular posts from this blog

Manthan: Let’s Reflect on the Essence of Education: 1

  Material for Group Discussion Session Manthan: Let’s Reflect on the Essence of Education: 1 Thoughts of Maharshi Swami Dayanand Saraswati CHAPTER 2: Treats of the up-bringing of children "Mātṛmān Pitṛmān Ācāryavān Puruṣo Veda" – Śatapatha Brāhmaṇa. 1.     "Verily, that man alone can become a great scholar who has had the advantage of three good teachers, viz., father, mother, and preceptor." Blessed is the family, most fortunate is the child whose parents are godly and learned. The mother's healthy influence on her children surpasses that of everyone else. No other person can equal a mother inn her love for her children, or in her anxiety for their welfare. (Page 20) 2.     The mother's instructions to a child. A mother should so instruct her children as to make them refined in character and manners, and 21 they should never be allowed to misconduct themselves in any way. When the child begins to speak, his mother should see that he uses ...

Zapurza : Understanding & Experiencing a State of Creative Bliss

Zapurza : Understanding & Experiencing a State of Creative Bliss   A few days ago, I visited a museum with a group of students. Zapurza Museum of Art & Culture, situated by Pune's Khadakwasla Dam, stretches over seven acres, housing 10 galleries, including "The Collection," "Light of Life," and "Script, Ink & Humans." It serves as a dynamic platform for various arts and cultural expressions, offering workshops and activities. Embracing the ethos of aesthetic appreciation, Zapurza aims to educate and inspire visitors of all ages, drawing from the rich tapestry of Indian arts and culture. The name "Zapurza," inspired by a poem by Marathi poet Keshavsut, embodies a state of creative bliss . Founded by PN Gadgil & Sons, this initiative is dedicated to promoting and conserving Indian arts, enriching society through artistic endeavours, particularly fostering creativity among children. Welcome to Zapurza, where art and cult...

सत्यं च स्वाध्यायप्रवचने च।

  सत्यं च स्वाध्यायप्रवचने च। प्रकृति के सानिध्य में रहकर उसके साथ एकत्व का अनुभव करना , स्वाध्याय का प्रथम सूत्र है , जो हमें ब्रह्मांड के निर्माण और उसके रहस्यों को जानने की प्रेरणा देता है। जड़-चेतन धारणाओं से जुड़ी मूलकण , वंशसूत्र , गुणसूत्र जैसी सूक्ष्मतम चीज़ों के अध्ययन से लेकर ब्रह्मांड के विस्तार के अध्ययन तक का व्यापक आयाम हमें प्रकृति के गहनतम रहस्यों में प्रवेश करने का मार्ग प्रदान करता हैं। ब्रह्मांड के विशाल विस्तार और उसकी अनंतता को समझने का प्रयास करने के लिए पहला उपनिषदिक अध्ययन सूत्र है "ऋतं च स्वाध्याय प्रवचने च।" ऋतम् का अध्ययन ब्रह्मांड के नियमों और संरचनात्मक सिद्धांतों को समझने की कुंजी है। ऋतम् का अध्ययन   केवल दार्शनिक धारणा नहीं है , बल्कि यह ब्रह्मांड की रचना और उसके संचालन में निहित नियमों को   वैज्ञानिक दृष्टिकोणद्वारा गहराई से समझना है। यह हमें   सिखाता है कि ब्रह्मांड किस प्रकार संतुलित और सुव्यवस्थित रूप से कार्य करता है। ऋतम् का स्वाध्याय करते समय हम अपने परिवेश को गहराई से समझने लगते हैं। प्रकृति के रहस्यों की खोज और उन...